Ειδική αγωγή, ακούει κανείς; Συνοπτικό πλαίσιο προτάσεων Σ.Α.Τ.Ε.Α

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Σ.Α.Τ.Ε.Α.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014

Παρακάτω ακολουθεί ένα συνοπτικό πλαίσιο βασικών προτάσεων των Συλλόγων Αποφοίτων Τμημάτων Ειδικής Αγωγής (Αναπληρωτές Δάσκαλοι ΕΑΕ ΠΕ71 και Αναπληρωτές Νηπιαγωγοί ΕΑΕ ΠΕ61). Οι θέσεις μας αναλύονται περισσότερο στο έντυπο που θα βρείτε στο http://www.satea.gr/ Θέσεις-Προτάσεις των ΣΑΤΕΑ

Για τη Στελέχωση της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης

Α. Άμεση διεξαγωγή του ΑΣΕΠ Ειδικής Αγωγής (ο οποίος είχε αποφασιστεί από την Πολιτεία με το σύστημα 60%-40%) και Μαζικούς Διορισμούς για το πλήθος των εκατοντάδων οργανικών κενών.

Αυτή τη στιγμή οι αναπληρωτές καλύπτουν το 60-70% των θέσεων της ΕΑΕ ενώ διορισμοί μπορούν να γίνουν και μόνο με την προϋπηρεσία αφού εκατοντάδες εκπαιδευτικοί ΕΑΕ έχουν συμπληρώσει μέχρι και 100 μήνες προϋπηρεσίας (δώδεκα χρόνια αναπλήρωσης). Θυμίζουμε ότι στη Γενική Αγωγή με την πρόσφατη εγκύκλιο διορισμών (Αρ.Πρωτοκ.11547/28.01.2014) μπορούν να διοριστούν εκπαιδευτικοί με 19 μήνες προϋπηρεσία (μέχρι το 2010).

Β. Εναρμόνιση της νομοθεσίας της Ειδικής Αγωγής με τη Γενική Αγωγή, όπως ψηφίστηκε πρόσφατα στο άρθρο 28, παρ.2α, ν.4186/2013. Συγκεκριμένα ζητάμε:

1) Ενιαίο πλαίσιο υπηρεσιακών μεταβολών για τη Γενική και Ειδική Εκπαίδευση δηλαδή ίση μεταχείριση των εκπαιδευτικών στις μεταθέσεις-αποσπάσεις με γνώμονα τα κοινωνικά κριτήρια που ισχύουν αυτή τη στιγμή στη Γενική Εκπαίδευση (συνολική υπηρεσία, συνυπηρέτηση, εντοπιότητα κτλ.).

Τα κριτήρια είναι κοινωνικά για να εξυπηρετήσουν έναν κοινωνικό –και όχι  εκπαιδευτικό- σκοπό (μετάθεση-απόσπαση του εκπαιδευτικού). Τα ίδια κοινωνικά κριτήρια πρέπει να ισχύουν για τους εκπαιδευτικούς ΕΑΕ. Η χρήση κατηγοριών ακαδημαϊκών προσόντων (που λαμβάνει χώρα σήμερα στην ΕΑΕ) για τις μεταθέσεις-αποσπάσεις έμμεσα δηλώνει ότι δεν είναι όλες οι θέσεις σε σχολεία ίσες: άλλες αξίζουν τον «διδάκτορα» εκπαιδευτικό, άλλες τον «σεμιναριούχο» εκπαιδευτικό.  Αυτό αποτελεί διάκριση και άνιση μεταχείριση εις βάρος των μαθητών μέσα στο ίδιο εκπαιδευτικό σύστημα και είναι απόρροια της αντίφασης να χρησιμοποιούνται εκπαιδευτικά κριτήρια/προσόντα για έναν κοινωνικό σκοπό (μετάθεση-απόσπαση του εκπαιδευτικού). Το πρόβλημα, που όσον αφορά τις μεταθέσεις-αποσπάσεις αιτιολογείται στη βάση της έλλειψης «ειδικών», θα είχε λυθεί πρακτικά αν προχωρούσαν οι διορισμοί των εκπαιδευτικών ΕΑΕ στις κενές οργανικές θέσεις Ειδικής Αγωγής που έχουν μετονομαστεί σε θέσεις ΠΕ61-ΠΕ71 με το ν.3966/2011, άρθρο 56, παρ.1.

2) «Καθαροί» πίνακες αναπληρωτών Ειδικής Αγωγής (ΠΕ61-ΠΕ71), πίνακες με βάση τον κλάδο/πτυχίο και την προϋπηρεσία.  Ζητάμε δηλαδή να ισχύσει το ίδιο θεσμικό πλαίσιο που ισχύει και για όλους τους άλλους κλάδους εκπαιδευτικών. Αν οι εκπαιδευτικοί ΠΕ61-ΠΕ71 δεν αρκούν για να καλυφθούν οι ανάγκες, τότε το Υπουργείο μπορεί να καταρτίσει επικουρικό πίνακα με εκπαιδευτικούς ΠΕ60-ΠΕ70 που έχουν όμως επαρκείς σπουδές στην Ειδική Αγωγή (διδακτορικό, μεταπτυχιακό) για να τους προσλάβει για την κάλυψη αναγκών. Η δε προϋπηρεσία των εκπαιδευτικών ΠΕ60 (Νηπιαγωγών) και ΠΕ70 (Δασκάλων) θα πρέπει να προσμετράται στον κλάδο τους και όχι στην ΕΑΕ (το «ξεκλείδωμα» της προϋπηρεσίας στη Γενική Αγωγή έχει ανακοινωθεί).

- Λέμε κατηγορηματικά ΟΧΙ στα σενάρια μοριοδότησης των ακαδημαϊκών προσόντων (λ.χ. διδακτορικό, μεταπτυχιακό), είτε στον πίνακα αναπληρωτών ΠΕ61-ΠΕ71 είτε στον επικουρικό πίνακα ΠΕ60-ΠΕ70 καθότι αυτή τη στιγμή δεν ισχύει μοριοδότηση σε κανέναν άλλο πίνακα/κλάδο (αναπληρωτών) εκπαιδευτικών. Μόνο στην Ειδική Αγωγή έχει δημιουργηθεί ένα εμπόριο ελπίδας και ένα κυνήγι ακαδημαϊκών προσόντων για να χρησιμοποιηθούν σε υπηρεσιακές μεταβολές και για τον πίνακα αναπληρωτών.

- Στην ίδια λογική λέμε ΟΧΙ στην επιστροφή των “σεμιναρίων της ντροπής” 400 ωρών που περιορίστηκαν μετά το 2010 με το ν.3848.

Γ. Προσλήψεις από τον τακτικό προϋπολογισμό και όχι μόνο από προγράμματα ΕΣΠΑ: Η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση είναι σύμφωνα με το σύνταγμα και τους νόμους υποχρεωτική, δημόσια και δωρεάν. Η στελέχωσή της πρέπει να γίνεται με χρήματα του τακτικού κρατικού προϋπολογισμού και όχι με κονδύλια που αποδίδονται προσωρινά από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα προγράμματα ΕΣΠΑ δημιουργούν εκπαιδευτικούς «πολλών ταχυτήτων» με διαφορετικά εργασιακά δικαιώματα.   

Για τη Διάγνωση

 Α. Αύξηση του αριθμού των ΚΕΔΔΥ - Τα ΚΕΔΔΥ πρέπει ν’ αυξηθούν σε αριθμό, να διπλασιαστούν τουλάχιστον στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Β. Επαρκής Στελέχωση. Τα ΚΕΔΔΥ πρέπει ν’ αναβαθμιστούν με την πρόσληψη εκπαιδευτικών και ειδικοτήτων με πολύχρονη εμπειρία στις Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες και με μόνιμη, σταθερή σχέση εργασίας.

Γ. Καθιέρωση και χρήση μιας συγκεκριμένης, σταθερής φόρμας διάγνωσης από τα ΚΕΔΔΥ με επιμέρους βασικούς τομείς του προφίλ του μαθητή ώστε να εξυπηρετούνται λειτουργικές σκοπιμότητες και να αποφεύγονται ασάφειες ή παρερμηνείες.

Δ. Επισκέψεις και Υποστήριξη των ΚΕΔΔΥ στα σχολεία: η διαγνωστική-διεπιστημονική ομάδα των ΚΕΔΔΥ να αφιερώνει τον απαραίτητο χρόνο (αριθμό επισκέψεων και ωρών) ανά μαθητή καθώς και να τον παρατηρεί στο σχολικό του πλαίσιο, προκειμένου να σχηματιστεί μια ολοκληρωμένη και σαφής εικόνα για το προφίλ του/της.

Ε. Δεσμευτική η διάγνωση των ΚΕΔΔΥ για τις υποχρεώσεις της Πολιτείας. Οι γονείς και οι σχολικές μονάδες φοίτησης των μαθητών να έχουν το δικαίωμα προσφυγής σε δευτεροβάθμια ΕΔΕΑ σε περίπτωση σοβαρής ένστασης αναφορικά με το σχολικό πλαίσιο φοίτησης που προτείνεται από το ΚΕΔΔΥ.

Ζ. Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής στη διαγνωστική ομάδα των Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων. Κακώς καταργήθηκε στο ν.4186/2013.

Η. Λειτουργία των νεοϊδρυθέντων ΣΔΕΥ (Σχολικά Δίκτυα Εκπαίδευσης και Υποστήριξης) και ΕΔΕΑΥ (Επιτροπές Διαγνωστικής Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης και Υποστήριξης στα γενικά σχολεία) με πολύ αυστηρές προϋποθέσεις:

1) Αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών και των ειδικοτήτων στα Ειδικά Σχολεία τα οποία μετατρέπονται σε Κέντρα Υποστήριξης των ΣΔΕΥ (Σχολικών Δικτύων Εκπαίδευσης και Υποστήριξης). Δημιουργία ανεξάρτητων ομάδων διάγνωσης και υποστήριξης που θα έχουν υπό την ευθύνη και την εποπτεία τους μια συγκεκριμένη ενότητα σχολείων με μαθητικό πληθυσμό μικρότερο των 1.200 ατόμων (σε Προσχολική, Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση). Τα Κέντρα Υποστήριξης δεν πρέπει να λειτουργήσουν εις βάρος των διδακτικών/υποστηρικτικών καθηκόντων του εκπαιδευτικού και του ειδικού προσωπικού των ειδικών σχολείων.

2) Επιμόρφωση από τα ΚΕΔΔΥ και τους Σχολικούς Συμβούλους Ειδικής Αγωγής στα μέλη που θα απαρτίζουν τις ΕΔΕΑΥ των γενικών σχολείων για την αποτελεσματικότερη λειτουργία τους. Αύξηση του αριθμού των Σχολικών Συμβούλων Ειδικής Αγωγής, προκειμένου να ανταποκριθούν των αυξανόμενων αρμοδιοτήτων – υποχρεώσεών τους.

3) Αποσαφήνιση του μέγιστου χρονικού διαστήματος που παρεμβάλλεται μεταξύ της εφαρμογής του διαφοροποιημένου προγράμματος της ΕΔΕΑΥ και της μετέπειτα ενδεχόμενης παραπομπής του μαθητή σε ΚΕΔΔΥ. Αποσαφήνιση του μέγιστου αριθμού ωρών που ένας εκπαιδευτικός ΕΑΕ ή μια ειδικότητα θα συμμετάσχει στην ΕΔΕΑΥ.

4) Δικαιώμα ψήφου στις συνεδριάσεις της ΕΔΕΑΥ θα πρέπει να έχει και ο υπεύθυνος δάσκαλος του τμήματος που φοιτά ο μαθητής.

5) Ενεργή ένταξη του γονέα στη διαδικασία διαγνωστικής και εκπαιδευτικής αξιολόγησης του παιδιού του από την ΕΔΕΑΥ.

6) Οι γονείς θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να απευθύνονται για διάγνωση σε ΚΕΔΔΥ, ακόμη κι όταν δεν έχουν τη σύμφωνη γνώμη του Συλλόγου Διδασκόντων και της ΕΔΕΑΥ του σχολείου που φοιτά το παιδί τους.

Η διάγνωση και η υποστήριξη των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών θα πρέπει να παρέχεται αποκλειστικά από δημόσιους φορείς και υπηρεσίες και να μην παραπέμπονται οι οικογένειες σε ιδιωτικές εξωσχολικές υπηρεσίες. Η προσκόμιση διαγνώσεων από ιδιωτικούς φορείς μέσω των γονέων μπορεί να λειτουργήσει μόνο ως συμπληρωματική.

Για τη Φοίτηση των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

Α. Είμαστε υπέρ της προώθησης της Ένταξης των μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στη Γενική Εκπαίδευση μόνο όταν πληρούνται βασικές προϋποθέσεις:

α) να υπάρχει εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης στο Γενικό Σχολείο

β) να υπάρχει Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό, αν αυτό χρειάζεται, καθώς και άλλες απαραίτητες ειδικότητες όπως ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί

γ) να υπάρχουν τα κατάλληλα υλικοτεχνικά μέσα ανάλογα με το μαθητικό πληθυσμό  (π.χ. απτικοί χάρτες για παιδιά με προβλήματα όρασης) και οι απαιτούμενοι χώροι (π.χ. χώρος για εξατομικευμένη διδασκαλία/διδασκαλία μικρής ομάδας/time-out).

Για την αποτελεσματική Ένταξη απαιτείται από την Πολιτεία ο καθορισμός οργανικής θέσης εκπαιδευτικού ΕΑΕ και συναφών ειδικοτήτων (κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, βοηθητικό προσωπικό κτλ.) σε κάθε Γενικό Σχολείο.  

Απαιτείται η δημιουργία Τμημάτων Ένταξης σε όλα τα Γενικά Σχολεία (οι κατεξοχήν χώροι για εξατομικευμένη διδασκαλία/διδασκαλία μικρής ομάδας/time-out) στα οποία μπορεί να δικαιολογηθεί η οργανική θέση εκπαιδευτικού ΕΑΕ εντός πλαισίου Γενικού Σχολείου.

Επίσης, απαιτείται η αύξηση των εγκρίσεων Παράλληλης Στήριξης για τα παιδιά που μπορούν να ενταχθούν πλήρως στη Γενική Τάξη. Ακόμα και αν υπάρχει εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής οργανικά και σταθερά σ’ ένα σχολείο σε Τμήμα Ένταξης, η ένταξη κάποιων μαθητών (π.χ. με ΔΕΠ-Υ, με Αυτισμό κτλ.) απαιτεί συχνά δεύτερο εκπαιδευτικό στη γενική τάξη σε σταθερή και όχι αποσπασματική βάση (ο εκπαιδευτικός του Τ.Ε. δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα σε 2-3 αίθουσες όπου μπορεί να απαιτείται η παρέμβαση του). Τέλος, η αποτελεσματική Ένταξη έχει ανάγκη και άλλα μέτρα: αλλαγές και προσαρμογές στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών του Δημοτικού, αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων, μετάβαση από το ατομοκεντρικό μοντέλο της Παράλληλης Στήριξη στο μοντέλο των Τάξεων Συνεκπαίδευσης με δύο εκπαιδευτικούς κ.α.

Β. Αύξηση και Αναβάθμιση των Ειδικών Σχολείων: Παρά την τάση για ένταξη των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία, τα ειδικά σχολεία είναι αναντικατάστατα για ορισμένες περιπτώσεις μαθητών. Τα Ειδικά Σχολεία χρειάζονται:

- Υλικοτεχνική υποδομή: Ύπαρξη λίστας προαπαιτούμενων υλικών από το Υπουργείο Παιδείας, με τα οποία πρέπει να είναι εξοπλισμένο ένα ειδικό σχολείο.

- Προσωπικό-ΣΔΕΥ: η ύπαρξη και λειτουργία των Ειδικών Σχολείων ως Κέντρων Στήριξης των ΣΔΕΥ θα πρέπει να στηρίζεται σε προϋποθέσεις επαρκούς προσωπικού, με κατάλληλη επιστημονική κατάρτιση, χωρίς να παρεμποδίζεται ούτε στο ελάχιστο η λειτουργία της σχολικής μονάδας, με την απομάκρυνση του προσωπικού της για την εξυπηρέτηση των σκοπών της ΣΔΕΥ. Το προσωπικό των Ειδικών Σχολείων θα πρέπει να είναι έγκαιρα τοποθετημένο στις αρχές του Σεπτέμβρη.

- Μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη: Μείζον ζήτημα για την ορθή λειτουργία ενός ειδικού σχολείου (δημοτικού ή νηπιαγωγείου) είναι ο αριθμός των μαθητών σε κάθε τάξη. Ειδικότερα, προτείνουμε τη σαφή οριοθέτηση από τον νέο νόμο ΕΑΕ της ύπαρξης το πολύ τριών παιδιών με αναπηρία σε κάθε τάξη ειδικού σχολείου.

- Υποχρεωτική φοίτηση στο Ειδικό Νηπιαγωγείο: Να είναι υποχρεωτική η φοίτηση των μαθητών στο Ειδικό Νηπιαγωγείο, πριν τη φοίτηση στο Ειδικό Σχολείο. Αυτή να μπορεί να εκτείνεται από ένα έως τρία χρόνια, ειδικά όταν κρίνεται ελλιπής, και να αποφασίζεται από τα ΚΕΔΔΥ, μέσα στο χρονικό αυτό πλαίσιο, η ετοιμότητα του μαθητή να μεταβεί στο Ειδικό Σχολείο.

- Συνεργασία με τα Γενικά Σχολεία: Κάθε ειδικό σχολείο να έχει συνεργασία με κάποιο γενικό σχολείο. Η συνεργασία μπορεί να περιλαμβάνει κοινό πρόγραμμα σε περιπτώσεις μη γειτνίασης των σχολείων ή προγράμματα συνεκπαίδευσης σε περιπτώσεις όμορων ή συστεγαζόμενων σχολείων. Το είδος και η διάρκεια των προγραμμάτων θα αποφασίζεται από τους συλλόγους διδασκόντων ειδικού και γενικού σχολείου.

- Άνοιγμα στην κοινωνία: Να ορίζεται από το νόμο η εκπόνηση προγραμμάτων του Ειδικού Σχολείου έξω από τα όρια του σχολείου, στην κοινωνία, με σκοπό να ενταχθούν  οι μαθητές πιο εύκολα στο κοινωνικό σύνολο και να ευαισθητοποιείται η κοινωνία απέναντι στα άτομα με αναπηρία.

- Αύξηση του αριθμού των Ειδικών Σχολείων: Σύμφωνα με εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τις Ειδικές Ανάγκες και την Εκπαίδευση της Ένταξης (http://www.european-agency.org/) οι οποίες στηρίχτηκαν σε στοιχεία που έδωσε η ίδια η Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας της Ελλάδος, ο αριθμός των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές που λαμβάνουν υποστήριξη μέσα από τις δομές της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα ανέρχεται σε ποσοστό 3,28% επί του συνόλου του μαθητικού πληθυσμού (στοιχεία 2011), όταν ο μέσος όρος σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι διπλάσιος και αγγίζει το 7-10%, ποσοστό που επιβεβαιώνει και η διεθνής βιβλιογραφία. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο πλήθος μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες βρίσκεται ακόμα χωρίς διάγνωση και πιθανότατα εκτός σχολικής δομής. Η τελευταία χαρτογράφηση της Ειδικής Αγωγής της χώρας μας έγινε το 2003, πριν δέκα χρόνια, και είναι πλέον μη έγκυρη. Η εμπειρία μας δείχνει ότι ο αριθμός των Ειδικών Σχολείων είναι μικρός για τις εκπαιδευτικές ανάγκες που παρουσιάζονται στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

- Μόνιμη λύση στο πρόβλημα της μετακίνησης των μαθητών με λεωφορεία: οι συμβάσεις με τους ιδιοκτήτες λεωφορείων θα πρέπει να είναι πολυετείς και τα δύο μέρη (Πολιτεία-ιδιοκτήτες λεωφορείων) ν’ ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους χωρίς να μετακυλούν το κόστος της μετακίνησης στους μαθητές και τις οικογένειες τους.

Γ. Πρώιμη Παρέμβαση τώρα

- Σοβαρός και ολοκληρωμένος σχεδιασμός από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας για την Πρώιμη Παρέμβαση με την ύπαρξη πλέον νομοθεσίας που θα παρέχει σαφή θεσμικά πλαίσια, ρόλους, ηθικές αρχές πρακτικής και αξιολόγησης

- Πρόληψη - ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών σε θέματα αναπηρίας.

- Σύσταση διεπιστημονικών ομάδων, με στόχο την υποστήριξη, συμβουλευτική των γονέων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διάγνωση σχετικά με τις δομές που υπάρχουν, τα δικαιώματά τους (οικονομικά κ.ά.), καθώς και το εύρος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την κάθε περίπτωση.

- Σύσταση ολοκληρωμένων δημόσιων κέντρων ημέρας, που θα ευθύνονται για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της Πρώιμης Παρέμβασης για παιδιά ηλικίας μερικών μηνών έως και 5 ετών.